Η μητέρα τού Χ στεκόταν στο άνοιγμα της πόρτας.Με κοιτούσε σαν να προσπαθούσε να ανιχνεύσει τι είχε γίνει όσο ήταν κλειστή.
Μπήκε μέσα και έκλεισε την πόρτα.
Κάθησε δίπλα μου και ξαναρώτησε.
-Γιατί έκλαιγε ο γιος μου, Νανά;
-Θα πρέπει να ρωτήσετε τον ίδιο, απάντησα.
-Πειράζει που ρωτάω εσένα;, επέμεινε.
-Όχι. Αλλά την απάντηση πρέπει να την πάρετε από εκείνον.
-Έχει σχέση με την δουλειά;
-Έχει σχέση με εκείνον.
-Δεν θα μου πεις;
Κούνησα το κεφάλι αρνητικά, κοιτάζοντάς την έντονα.
Έμεινε για λίγο σιωπηλή.
Καταλάβαινα ότι προσπαθούσε να με πλησιάσει. Όχι τόσο για να μου εκμαιεύσει πράγματα. Ήθελε να με γνωρίσει. Να δει ποια ήταν η καλή τού γιου της. Πως είναι σαν άνθρωπος. Ήταν ευκαιρία για εκείνη. Και το ήξερε.
-Τον αγαπάς τον γιο μου;, ρώτησε ξαφνικά.
Χαμογέλασα.
-Θα σας έλεγα να ρωτήσετε τον ίδιο, είπα, και χαμογέλασε κι εκείνη. Αλλά, υποθέτω, σε αυτή την ερώτηση πρέπει να απαντήσω εγώ. Ναι.
Με κοίταξε σκεπτική.
-Θέλω να κάνουμε μία κουβέντα σαν γυναίκες, είπε και μου έπιασε το χέρι. Εγώ γι' αυτό το παιδί έκανα μεγάλες θυσίες. Έμεινα στο κρεβάτι 7 μήνες, σε ακινησία. Μέχρι την τελευταία στιγμή δεν ήξερα αν θα το γεννήσω. Όταν θα μείνεις κι εσύ έγκυος θα καταλάβεις τι είναι για μία γυναίκα να νοιώθει το παιδί μέσα της και να μην ξέρει αν την άλλη μέρα αυτό σταματήσει. Ο γιατρός μού είχε πει ότι αν δεν κρατούσα κι αυτό το παιδί, δεν θα είχα ευκαιρία να κάνω άλλο και μου απαγόρεψε ακόμα και να το σκέφτομαι. Ξέρεις πως είναι να σε πηγαίνουν στο χειρουργείο σε προχωρημένη εγκυμοσύνη για να γεννήσεις κανονικά ένα παιδί που είναι νεκρό; Και όχι μία αλλά δύο φορές; Όταν έμεινα έγκυος στον Χ, ήμουν αποφασισμένη ότι αυτό το παιδί θα ζήσει, πάση θυσία. Σταμάτησα από την δουλειά, ο άνδρας μου δούλευε από το πρωΐ έως το βράδυ για να τα φέρουμε βόλτα, και ζούσαμε με την αγωνία να μην πεθάνει κι αυτό το παιδί. Τότε πήραμε την Κ να μας βοηθάει, με σκοπό να μείνει μέχρι να γεννηθεί ο Χ. Και έμεινε για πάντα, γιατί εγώ αφοσιώθηκα σε αυτό το παιδί. Εκείνη ξέρει τι πέρασα, έγινε δικός μας άνθρωπος. Τον προσέχαμε σαν να ήταν από γυαλί.
(...) Από τότε που έφυγε για να σπουδάσει, τον έχασα. Στην αρχή έλεγα ότι είναι για το καλό του και σκεφτόμουν πως δεν είχα δικαίωμα να σταματήσω την τύχη του για να τον έχω εδώ. Ούτε εκείνος είχε πρόβλημα, γιατί και εμείς πηγαίναμε και εκείνος ερχόταν. Ήταν για το καλό του.
(...) Με την σχέση που είχε, λέγαμε ότι κάποια στιγμή θα το πήγαιναν σοβαρά, γιατί ήταν αρκετά χρόνια μαζί. Έτσι νομίζαμε εμείς. Αλλά ο γιος μου δεν την αγαπούσε. Ο γιος μου αγάπησε εσένα. Δεν ξέρω τι έκανε στην Α πριν σε γνωρίσει, αλλά από τότε που σε γνώρισε έγινε άλλος άνθρωπος. Άρχισε να μιλάει για το μέλλον του στην Ελλάδα, που όταν του λέγαμε για το σπίτι όταν το φτιάχναμε δεν ήθελε να ακούει τίποτα. Τότε το είχε πάρει απόφαση να μείνει στην Α. Και μας στενοχωρούσε. Η μόνη μας ελπίδα ήταν εκείνη η κοπέλα. Αν όλα πήγαιναν καλά και την παντρεύονταν, θα τον έφερνε εδώ. Ξέραμε και τους γονείς της. Δεν είχαμε σκεφτεί ότι αν την αγαπούσε θα το έλεγε μόνος του. Με εσένα, άρχισε να σκέφτεται και να διακόψει την αναβολή από τον στρατό.
Την κοίταξα σοκαρισμένη.
-Να διακόψει την αναβολή από τον στρατό;, μόλις που ακούστηκα να ρωτάω.
-Δεν σου το είχε πει;, με ρώτησε σαν να το είχε δεδομένο ότι το είχαμε συζητήσει.
-Όχι, της απάντησα σταθερά σοκαρισμένη.
Χαμογέλασε.
-Άρα δεν έκλαιγε γιατί εσύ τον πιέζεις να μην πάρει την δουλειά... Έκλαιγε γιατί δεν θέλει να πάει...
Η μητέρα του χαμογέλασε ακόμη πιο πλατιά, εμφανώς ικανοποιημένη και από το ότι κατάφερε να καταλάβει και από το ίδιο το συμπέρασμα.
Εγώ, ακόμη σοκαρισμένη, δεν μπορούσα να πιστέψω ό,τι μου έλεγε.
-Είναι έτσι;, ζήτησε να επιβεβαιώσει.
Δεν απάντησα.
-Άκου, Νανά. Κάποτε ήμουν από τις μάνες εκείνες που πιστεύουν ότι το παιδί τους πρέπει να σπουδάζει μία ζωή και να μαζεύει πτυχία και διπλώματα. Μετά κατάλαβα πως δεν έχει κανένα νόημα. Και ξέρεις πότε το κατάλαβα; Όταν είδα το παιδί μου ευτυχισμένο. Ο γιος μου είναι ευτυχισμένος με εσένα. Και θα σου πω τι πιστεύω τώρα. Πιστεύω ότι, τελικά, όσες σπουδές και να κάνεις, όσα πτυχία και να πάρεις, αν δεν έχεις έναν άνθρωπο να τον αγαπάς και να σε αγαπάει, η ζωή σου δεν έχει κανένα νόημα. Χαίρομαι που ο γιος μου έχει καταφέρει να κάνει πολλά με τις σπουδές του, αλλά αν δεν γνώριζε εσένα, εγώ δεν θα τον έβλεπα ποτέ ευτυχισμένο. Αυτό θέλει μία μάνα: να βλέπει το παιδί της ευτυχισμένο. Αν θέλει να γυρίσει πίσω, το θέλει επειδή θέλει να είναι μαζί σου. Εμείς τελειώνουμε το σπίτι στο χωριό, και μόλις πάρει την σύνταξη ο πατέρας του με την νέα χρονιά, θα φύγουμε. Το σπίτι αυτό είναι δικό του. Ας κάνει ό,τι θέλει. Εγώ αυτά που είχα να περιμένω από το παιδί μου, τα είδα. Για εμένα είναι πιο σπουδαίο να προλάβω να δω ένα παιδί του. Αν θέλει να έρθει πίσω και θέλεις κι εσύ, μην σκεφτείτε εμάς. Εμείς θα φύγουμε μία μέρα. Και από εδώ και από την ζωή. Να ζήσετε μαζί, όπως θέλετε. Και, αν γίνεται, να γεμίσετε αυτό το σπίτι με παιδιά. Εγώ δεν μπόρεσα...
Μείναμε σιωπηλές.
Δεν ήμουν σε θέση να πω τίποτα. Κι εκείνη συνέχισε.
-Είσαι δυνατή γυναίκα, Νανά. Γι' αυτό σ' αγαπάει ο γιος μου. Γι' αυτό σε λέει "Αφέντρα". Τον πιστεύω. Ο γιος μου δεν είναι χαζός. Δεν τον μεγάλωσα για να γίνει βούτυρο στο ψωμί τής καθεμιάς. Εσένα σε σέβεται. Αν σε είχε μόνο για να περνάει τον καιρό του δεν θα έκανε ό,τι έκανε όταν η άλλη φώναζε στο σπίτι μας. Σε βλέπει αλλιώς. Σε βλέπει σοβαρά. Αν δεν τον βλέπεις κι εσύ έτσι, καλύτερα να τον αφήσεις. Μην τον αφήνεις να έχει ελπίδες. Εμείς κάνουμε τον άνδρα. Από εσένα εξαρτάται. Σταμάτησέ το τώρα που είναι αρχή. Και αν δεν το βλέπεις κι εσύ όπως εκείνος, πες του το. Μην τον στέλνεις να δουλέψει έξω για να μην πάρεις την απόφαση. Δεν είστε μικρά παιδιά. Πρέπει να βάλετε κάτω τα πράγματα. Αν τον αγαπάς, μην το πληγώσεις. Άσ'τον να πάρει τον δρόμο του και πάρε κι εσύ τον δικό σου. Θα ξαναφτιάξετε την ζωή σας κι εκείνος και εσύ. Μην πληγώσεις τον γιο μου. Και η δική σου η μητέρα το ίδιο θα ζητούσε από εκείνον, αν ήταν στην θέση μου.
Σηκώθηκε να φύγει και πριν βγει από το δωμάτιο, γύρισε να με κοιτάξει.
-Δεν θα ανακατευτώ ποτέ στο σπίτι σας. Από εμένα θα έχεις ό,τι θέλεις. Αν με εσένα ο γιος μου είναι ευτυχισμένος, θα γίνεις κι εσύ παιδί μου. Εγώ κορίτσι ήθελα πάντα. Να το ξέρεις: της καλομάνας το παιδί, το πρώτο να 'ν' κορίτσι. Η κόρη σού αφοσιώνεται. Ο γιος, μόλις γνωρίσει φουστάνι, σε ξεχνάει. Είναι σαν να μην έχεις παιδί. Έτσι είναι οι άνδρες.
-Ο γιος σας δεν είναι έτσι, της είπα μάλλον απειλητικά, φανερά ενοχλημένη που σύγκρινε τον Χ με την μάζα.
-Δεν είναι, λες;
-Δεν είναι, και το ξέρω, είπα έντονα.
-Όλοι οι άνδρες είναι ίδιοι, με προκάλεσε.
-Όλοι οι άνδρες δεν είναι σαν τον Χ, της απάντησα, σχεδόν έτοιμη για καυγά. Κατανοώ ότι θέλατε κορίτσι, αλλά δεν μπορείτε να ξέρετε πόσο σπουδαίος είναι ο γιος σας. Γιατί είστε η μητέρα του. Και αλλιώς είμαστε σαν παιδιά, αλλιώς σαν σύντροφοι.
Έκλεισε την πόρτα και με κοίταξε με πραγματική απορία.
-Πως είναι ο γιος μου σαν σύντροφος;
Σηκώθηκα και την πλησίασα, χαμογελαστή.
-Δεν υπάρχει τρόπος να σας το εξηγήσω, της είπα απλά. Μόνον ένας που σκέφτομαι ότι θα μπορούσε να σας δώσει μίαν ιδέα, αλλά δεν νομίζω ότι μου επιτρέπεται να μιλήσω έτσι σε εσάς.
-Όχι, αλήθεια, πες μου!, είπε ενθουσιασμένη.
Χαμογέλασα πιο πλατιά.
-Μπορείτε να φανταστείτε για λίγο τον εαυτό σας ελεύθερο, χωρίς παιδί; Μπορείτε να πάτε πίσω; Όταν θα ανακαλύπτατε τον εαυτό σας σαν γυναίκα;
-Ναι;, ρώτησε ανυπόμονα.
-Ας πούμε τότε, πως εάν γνωρίζατε έναν άνδρα σαν τον γιο σας, θα ξεχνούσατε ότι υπάρχουν οι άνδρες που πριν από λίγο αναφερθήκατε, της είπα πλησιάζοντάς την ακόμη περισσότερο, χωρίς χαμόγελα. Ο γιος σας είναι το είδος εκείνο τού άνδρα που το βρίσκεις με την ίδια ευκολία που βρίσκεις βελόνα στα άχυρα. Ο γιος σας είναι ικανός να κάνει όχι μία, αλλά 100 γυναίκες ευτυχισμένες. Αλλά είναι επιλογή του να κάνει μόνο μία. Καταλαβαίνετε τι σας λέω; Μπορείτε να σκεφτείτε πως θα νοιώθατε εάν αυτή η μία, ήσασταν εσείς; Ξεχάστε ότι είστε μητέρα. Είστε γυναίκα. Μπορείτε να φανταστείτε πως είναι η αγάπη αυτού του άνδρα που σας περιγράφω; Μπορείτε, έστω και λίγο; Μακάρι να μπορούσατε. Σας μιλώ ειλικρινά.
Ήταν σειρά της να σοκαριστεί.
-Είσαι τόσο ερωτευμένη με τον γιο μου;..., αναρωτήθηκε.
-Όχι. Αυτό που βλέπετε δεν είναι έρωτας. Είναι συνείδηση. Ξέρω ποιος είναι ο γιος σας. Και λυπάμαι - το λέω ειλικρινά - που δεν μπορούμε να μιλήσουμε σαν γυναίκα προς γυναίκα. Γιατί εγώ δεν μπορώ τις συζητήσεις μεταξύ πεθεράς και νύφης. Αυτό, δυστυχώς, είμαστε. Γι' αυτό λυπάμαι. Λυπάμαι που δεν υπάρχει τρόπος να σας κάνω πολύ πιο υπερήφανη από όσο είστε για το παιδί σας. Γιατί δεν μπορείτε να ξέρετε τίποτα. Ούτε καν να το φανταστείτε στο παραμικρό.
Και η μητέρα τού Χ άρχισε να κλαίει...
-Τον αγαπάς..., μου είπε χωρίς να σταματήσει.
-Δεν τον αγαπάω, κυρία Χ, της είπα αυστηρά. Με κάνει να τον αγαπάω. Το είδος τής αγάπης που εννοείτε, εγώ δεν μπορώ να το αισθανθώ. Μόνο ένας άνδρας σαν τον γιο σας μπορεί να μου το προκαλέσει. Γι΄αυτό σας λέω. Μην με ρωτάτε πράγματα για τα οποία δεν έχω απάντηση. Και να είχα, δεν θα καταλαβαίνατε.
Και ανοίγει η πόρτα και εμφανίζεται ο πατέρας του...
Και θέλω να βάλω τα γέλια...
Δεν υπήρχε εκείνο που ζούσα...
Δεν υπήρχε, λέμε.
Κοίταξε αναστατωμένος την γυναίκα του.
-Τι έγινε;!, ρώτησε.
-Τίποτα, πάμε να φύγουμε, του είπε σπρώχνοντάς τον ελαφρά και σκουπίζοντας τα δάκρυά της.
Καθώς εκείνος έφευγε, εκείνη γύρισε για λίγο πίσω.
-Θέλω να σου πω κάτι τελευταίο, είπε.
-Ξέρω τι θέλετε να μου πείτε, της είπα χαιρέκακα. Πως καλά όσα είπαμε, αλλά εάν ποτέ κάνω κακό στον γιο σας θα με βρείτε όπου και αν κρυφτώ. Αυτό δεν θέλετε να μου πείτε.
Δεν απάντησε. Χαμογέλασε.
-Αλλά το ψιλοσκέφτεστε κι όλα, γιατί θα χαλάσετε την τόσο ωραία ατμόσφαιρα, σωστά;
Η μητέρα τού Χ έβαλε τα γέλια, ρουφώντας την μύτη της.
-Λοιπόν, ακούστε. Μπορεί εσείς να ονειρευόσασταν κορίτσια. Εγώ μόνον αγόρια έχω στο μυαλό μου. Και θα σας πω αυτό: Δεν ξέρω τι θα γίνει με τον Χ, αλλά αν ποτέ αποκτήσω παιδί, είτε με τον Χ είτε με κάποιον άλλον, δεν θέλετε να ξέρετε τι θα έλεγα εγώ στην καλή του... Αλλά αυτό που δεν θα θέλατε να ξέρετε, είναι τι θα έκανα εγώ στην καλή του εάν μου τον πείραζε... Αυτό σας λέω μόνο... Τίποτε άλλο... Πάμε, τώρα, κάτω.
Και όπως την σπρώχνω διακριτικά για να προχωρήσουμε, μου λέει εμπιστευτικά.
-Να είχα μία κόρη σαν εσένα...
Έβαλα τα γέλια.
-Τότε δεν μπορούσατε να έχετε και τον Χ γιο, της είπα καθώς κατεβαίναμε τις σκάλες.
-Γιατί;
-Γιατί θα μας κρεμούσαν από τα μανταλάκια στα περίπτερα!
-Γιατί;!
-Γιατί δεν θα υπήρχε τέτοιο προηγούμενο αιμομιξίας...
Τα γέλια τής μητέρας του ακούστηκαν σε όλο το σπίτι.
Όλοι γύρισαν ξαφνιασμένοι να μας κοιτάξουν, μαζί με τον Χ.
Εκείνος που ξαφνιάστηκε περισσότερο ήταν ο πατέρας του, που δεν είχαν περάσει λίγα λεπτά από την στιγμή που είχε δει τον άνθρωπο που γελούσε με την καρδιά του, να κλαίει.
Και από εκείνο το βράδυ, όλα άλλαξαν.
Όλα για όλους.
